28 maj Polska podzielona płotem durnej polityki

To nie jest wpis o polityce. To tekst o ludziach. O tym co nas różni, co łączy, a co – być może, z tysiąca powodów – zawsze będzie nas dzieliło. I bardzo dobrze.

Po ucieczce z wielkiego miasta zawsze przeżywasz szok. Na wsi, w sensie wizualnym, poznawczym, społecznym, kulturowym i mentalnym wszystko jest inne. Nie ma znaczenia, czy wbijamy się w społeczność na Pomorzu Zachodnim, w Bieszczadach czy na Podlasiu. Na wsi w każdej części naszego kraju inne niż w mieście są priorytety, inaczej płynie czas, bardziej zakorzenione są przyzwyczajenia, silniejsze więzi rodzinne i historyczne doświadczenia.

Różnice miasto-wieś są oczywiste, ponieważ różni nas otoczenie, dorobek, możliwości awansu, dostęp do dóbr materialnych i kultury. Różni nas też zainteresowanie ze strony polityków – zwykle nastawionych na masowego odbiorcę, przemawiających ex cathedra z ambon telewizyjnych, szukających poklasku tłumów. A jaki tłum można zgromadzić na wsi? Ile osób przyjdzie na wiejskie zebranie? Pięćdziesiąt, sto, często dużo mniej. Takie audytorium polityków nie interesuje…

Podzielona płotem Polska A i Polska B

Po ostatnich wyborach jedną z najsmutniejszych grafik, które widziałem w Sieci, była ta  przedstawiająca podział Polski na dwie połowy – lepszą, bo zachodnią, i gorszą, bo wschodnią, komunistyczną. Z enklawą w Warszawie, która rzecz jasna, jest „lepsza”.

Debilizm tego podziału kłuje w oczy, ale jest typowy dla schematów myślenia rodem z połowy lat 90. Polska A i Polska B. Jeśli chodzi o mnie i Anię, jesteśmy w tym schemacie raczej kundlami, mieszańcami, którzy jedną nogą tkwią na „zachodzie” i drugą na „wschodzie”. Z tą jedynie różnicą, że coraz częściej mentalnie i duchowo solidaryzujemy się ze wspaniałą, wschodnią stroną naszego kraju.

Trzeba tu być, żeby widzieć i rozumieć, dlaczego podlaska wieś głosuje, jak głosuje. Trzeba sporo wiedzieć o historycznych uwarunkowaniach prosto z rosyjskiego zaboru, które wywarły wpływ na mentalność Podlasia. Warto znać głęboko duchowe przywiązanie do Kościoła i Cerkwi, którego nie wypleni żadna deklaracja LGBT i żadne antykościelne wystąpienia liberałów pod krawatem. Można to silne przywiązanie do wiary albo odrzucić, albo uszanować – ale nie wolno z niego kpić, ignorować.

Konkrety, panie, konkrety!

Ludzi na wsi są konkretni. Kiedy kończy się dzień, nie siadają przed Facebookiem, tylko włączają telewizor, by sprawdzić jaka będzie pogoda w nocy i jaka nazajutrz. Od tego czasem zależą ich zbiory, życie. Kiedy nadchodzi maj, a ty masz kilkanaście hektarów kwitnącego sadu i nocą przychodzi mróz na poziomie minus siedem, nie w głowie ci są żadne wyborcze obietnice, żadne ideologie – myślisz tylko o tym, jak uratować swoje zbiory. To jest konkret, to jest prawdziwy problem, a nie dobór gości po „Wiadomościach” czy polityka z „Kropki nad i”.

Kiedy sprzedajesz swoje jabłka – trzymajmy się sadownika z Podlasia, to dobry przykład – po 8 groszy za kilogram (lub mniej), to nie myślisz o niuansach programu 500+, tylko szukasz odpowiedzi na pytanie: dlaczego tak tanio? Co zrobił mój rząd, żeby odetkać kanały sprzedaży jabłek na wschodzie? Co zrobi, żeby mi pomóc w przypadku klęski? Jak mam żyć, jeśli zainwestowałem w swój sad wszystko?

Wieś zawsze szuka konkretów. Konkretnych odpowiedzi na trudne pytania. Popiera partie, które są gwarantem bezpieczeństwa, które oferują konkret. Takim prostym konkretem dla mieszkańców wsi okazała się polityka socjalna, która dała zwycięstwo rządzącym. Dr Przemysław Sadura w powyborczej analizie określił to wprost: „500 plus właściwie ostatecznie rozwiązało problem ubóstwa na wsi. Jej mieszkańcy czują się zadbani.” W punkt.

Słoiki już na wieś nie wrócą…

Patrząc na polską wieś przez pryzmat mitycznego „Janusza i Grażyny” trzeba widzieć całe jej wielowiekowe dziedzictwo. Ubóstwo, oddalenie od kultury, konieczność samodzielnego radzenia sobie niemal z wszystkim. Trzeba widzieć edukacyjne wykluczenie, odległość od wybitnych klinik i lekarzy. Dodajmy do tego inwestycyjne zapóźnienie w infrastrukturze, poziom umieralności i skalę emigracji  do wielkich miast i za granicę.

Widzimy to na co dzień. W okolicy Siemiatycz tysiące ludzi na stałe pracują w Belgii lub dojeżdżają tam do prac sezonowych w budownictwie i rolnictwie. Wsie są wyludnione, zamieszkałe przez najstarsze pokolenia lub dzieci pod opieką dziadków. Ta emigracja i te „warszawskie słoiki” być może tu wrócą, ale najpewniej nie. Przyjeżdżają na weekendy lub urlopy, przywożą trochę euro i złotówek, poprawiają wygląd starych domów i uciekają do lepszej pracy. Do konkretu! Dobry murarz w Brukseli może zarobić w miesiąc 20 tysięcy złotych; pod Siemiatyczami, jeśli znajdzie fuchę, pięć razy mniej.

Metallica na dożynkach

Mieszkańcy wsi nie chcą być gorsi od innych, miastowych, mają wielką potrzebę dowartościowania, dostrzeżenia ich potrzeb – i to nie tylko w kwestiach interesu ekonomicznego. Nie przyjeżdżają do nich topowe kapele polskiego rocka, bo to obciach wystąpić na wiejskich dożynkach – przyjeżdża więc Zenek Martyniuk i setki jego klonów, którzy tu czują się potrzebni i tutaj ktoś docenia ich sztukę brawami. I pieniędzmi. Nie przyjeżdżają do nich teatry, standuperzy i Anna Lewandowska, czasem tylko (coraz rzadziej) wpadnie cyrk lub wesołe miasteczko. Mają od wielkiego święta to, co mieszkaniec dużego miasta ma w każdy weekend.

Dziwicie im się więc, że głosują według własnych upodobań? Że wybierali kiedyś Leppera, dla warszawki symbol politycznego obciachu, który nie miał żadnego problemu, by pojawić się rano w czwartek na końskim targu? Dziwicie im się, że nie głosują na ludzi, którzy przemawiają do nich z okienek telewizorów językiem, którego na wsi nikt nie rozumie?

A może dziwicie im się, że trzymają się blisko Kościoła, który dla nich zawsze był ostoją, nawet jeśli przy grillu śmiali się ze słabości biskupa lub proboszcza? Oni – ku wielkiemu zdziwieniu mieszczuchów – nie pomykają do kościoła lub cerkwi dla księży. Idą/jadą z własnej, duchowej potrzeby.

Jako agnostyk: szanuję to. Mogą mnie zastanawiać kobiety modlące się do obrazu przy drodze lub wystawiające krzesła na nocne czuwanie przed przydrożnym krzyżem, ale skoro jest im to potrzebne, czują efekty nocnej rozmowy z Bogiem – nie dostrzegam w tym niczego gorszącego, śmiesznego, wstecznego. Bardzo dobrze, że się różnimy!

W miastach tak samo bratają się z Buddą, szukają wyciszenia w jodze, praktykują zen  – są przez to lepsi? Bardziej nowocześni, postępowi? Jedni mają swoje kolorowe procesje w Boże Ciało, inni równie kolorowe Marsze Równości – czy trzeba wartościować takie wydarzenia? Wskazywać na przewagę miejskiej nowoczesności nad wiejskim okultyzmem i zabobonami? Jedni i drudzy: mają prawo eksponować swoją odrębność.

Priorytety

Doświadczamy na Podlasiu fajnej, przaśnej serdeczności. Bezinteresowności i wspólnoty. Ludzie są dobrzy, uczynni, mili. Może trochę nieufni, ale kto od razu staje się ufny wobec nieznajomego? Mają swoje problemy, swoje pasje, ambicje. Często nie sięgają one dalej niż do pierwszego – przeżyć, wytrzymać, dać radę. Ale tak jest dobrze, to wystarcza. Są oderwani od naszych miejskich imponderabiliów, mając za nic nasze korki, premiery filmów, eventy i brak kawy latte w firmowym ekspresie – dla nich liczy się wewnętrzny spokój, pogoda na jutro, cena diesla na stacji benzynowej, ceny w skupie i Mućka, która będzie rodzić nocą.

Dlatego ten podział na Polskę „zachodu” i „wschodu” tak mocno mną zatelepał. W innym wydaniu tej grafiki ktoś na zachodzie dopisał słowo „dawcy”, a na wschodzie „biorcy” – jakbyśmy żyli w kraju podzielonym na plemiona pracusiów i nierobów. Tymczasem nieroba równie łatwo można znaleźć w gospodarnej Wielkopolsce, co pracusia – na zahukanym Podlasiu.

Poznajcie pewien cytat

Bardzo celnie odniosła się do naszych plemiennych podziałów prof. Małgorzata Omilanowska, której tekstem z Facebooka chciałbym się na zakończenie podzielić:

„Czytam, czytam różne wpisy na FB i oczom nie wierzę. Więc przypominam:

NIE JEST GORSZY CZŁOWIEK:

1. który chodzi do kościoła od ateisty,
2. który z powodu biedy, w której żyje, bardziej ceni sobie 500+ niż autostrady,
3. który nie odziedziczył: a. majątku, b. ambicji (i możliwości) zdobywania wykształcenia, c. umiejętności czerpania przyjemności z czytania, czy uczestniczenia w kulturze „wysokiej” itp.,
4. który nie ma narzędzi do weryfikowania propagandy TVP (sprawdźcie zasięg TVN24),
5. który zasuwa na polu lub w chlewie i kurniku od rana do wieczora i pada na twarz wieczorem rezygnując z pogaduszek na fejsie z wielkomiejskim elektoratem.

Mój dziadek zadecydował, że najstarszy syn dziedziczy ziemię, pozostałe dzieci idą do miasta się uczyć. Dzisiaj ja jestem profesorem nauk humanistycznych, bo dostałam od moich wykształconych rodziców wsparcie na starcie i w trakcie, a jedna z moich stryjecznych sióstr (wdowa) z wykształceniem zasadniczym obrabia z pomocą syna wielkie gospodarstwo. Nie głosujemy na te same partie, ja słucham Bacha a ona zapewne Martyniuka, ale ona w niczym nie jest ode mnie gorsza, po prostu ma inne życie i inne priorytety.

Trzeba je zrozumieć i stworzyć dla niej i jej podobnych ofertę programową, a nie wypisywać głupoty na fejsie w poczuciu wyższości swoich dyplomów, zainteresowań, doświadczeń z wycieczek po świecie i znajomości modnych pisarzy.

Na brak szacunku zasługują złodzieje, przestępcy, mordercy, niemoralni krzywdziciele słabszych, ale nie ludzie o innych poglądach politycznych! Ich doświadczenie życiowe każe im dokonywać takich wyborów i już.

Nie ma się co zżymać, tylko a. próbować do nich dotrzeć z przekazem do nich trafiającym, b. walczyć o wyrównanie szans startu ludzi z małych i dużych miejscowości, bogatych i biednych rodzin, ambitnych i nieambitnych środowisk (ale to inwestycja w przyszłe pokolenia).”

Nie dzielmy się głupio

Zostawiam Was z tą myślą i proszę: nie dokładajcie do tego wpisu żadnych politycznych konotacji. Myśląc o polityce i tworząc politykę w pierwszej kolejności trzeba zrozumieć ludzi, do których chcemy dotrzeć. Poznać ich, zweryfikować tożsamość, dotknąć ich życia.

Najprościej jest dzielić. Szydzić. Kpić. Ale to droga donikąd.

Jacek

POLECAMY RÓWNIEŻ: Ten wpis się dla Ciebie spodoba 🙂